O'zbek
Ўзбек
Русский
English
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 27-dekabrdagi 777-son qaroriga muvofiq birja savdolari yanada takomillashtirilmoqda
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Tovar-xom ashyo birjalarida fyuchers savdolarini joriy qilish hamda mahsulotlarni avtotransportda tashish xizmatlarining elektron logistika savdo portalini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori birja savdolariga yangi savdo instrumentlarini, shu jumladan, tovar derivativlarini bosqichma-bosqich joriy qilish hamda mahsulotlarni avtotransportda tashish xizmatlarining to‘liq raqamlashgan shaffof navbat tamoyiliga asoslangan elektron logistika savdo portalini tashkil etishga qaratilgan.
Tovar birjalarida fyuchers savdolarini tashkillashtirish tovar bozorlarida narxlarning o‘zgaruvchanligidan sug‘urtalash (xedjirlash), bozor narxlari barqarorligini ta’minlash, hamda iqtisodiyotga mahalliy va xorijiy investorlarni jalb qilish imkonini yaratadi.
Qaror bilan tasdiqlangan tovar-xom ashyo birjalarida fyuchers savdolarini o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizomga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi tovar-xom ashyo birjalarida tovar derivativlarini, shu jumladan, fyuchers savdolarini tartibga solish sohasida vakolatli organ etib belgilandi.
Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi bilan kelishgan holda fyuchers savdolarini o‘tkazish qoidalari va fyuchers savdolari bo‘yicha kliringni amalga oshirish tartibi ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.
Shuningdek, birjada muomalaga chiqarilgan fyuchers kontraktlari likvidliligini ta’minlash va savdo ishtirokchilarini kengaytirish maqsadida birja a’zolari va ularning mijozlari uchun fyuchers savdolari bo‘yicha ishlab chiqilgan maxsus dastur asosida doimiy o‘quv kurslari tashkillashtiriladi.
Respublikada fyuchers savdolarini ommalashtirish va yanada rag‘batlantirish maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga tovar-xom ashyo birjalari a’zolari tomonidan amalga oshirilgan fyuchers operatsiyalari qiymatidan kelib chiqib, mos ravishda ularning soliq bazasini kamaytirish bo‘yicha tegishli qonun loyihasini ishlab chiqish va belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritish vazifasi yuklatilmoqda.
Shuningdek, qaror bilan avtotransportda yuk tashish xizmatlari bo‘yicha elektron logistika savdo portali faoliyati to‘g‘risidagi nizom ham tasdiqlangan.
Mazkur nizomga muvofiq elektron logistika savdo portalida buyurtmachi va yuk tashuvchilarni ro‘yxatdan o‘tkazish, yuk tashish bo‘yicha elektron savdolarni o‘tkazish va shartnomalarni tuzish tartiblari, tuzilgan shartnomalar bo‘yicha tomonlarning majburiyatlarini kafolatlash mexanizmlari belgilangan.
O‘z navbatida, qaror doirasida Transport vazirligi hamda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi tomonidan monopol tashkilotlar va davlat ishtirokidagi xo‘jalik jamiyatlari tomonidan eksportga sotilayotgan mahsulotlar bo‘yicha xalqaro yuk tashish xizmatlarini o‘rgangan holda savdolarni elektron logistika savdo portali orqali amalga oshirish to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritilishi belgilangan.
Birja savdolarida xorijiy kompaniyalar ishtirokini kengaytirish maqsadida norezident sotuvchi va xaridorlarning birja shartnomasi bo‘yicha to‘lovi, vositachilik yig‘imi hamda tomonlarning zakalati bilan bog‘liq birja savdo operatsiyalarini amalga oshirish uchun O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasiga chet eldagi xorijiy banklarda bank hisobvaraqlari ochishga ruxsat berildi.
Shu bilan birga, qarorning 3-ilovasiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim qarorlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda.
Jumladan, endilikda monopolist va davlat ulushi mavjud tashkilotlar har oylik yuqori likvidli va monopol turdagi mahsulotlarni yuklash grafigini kunlarga taqsimlagan holda birja rasmiy veb-saytida kelgusi oy boshlanishidan uch kun oldin joylashtiradi.
Birjada tuziladigan forvard bitimlari bo‘yicha kiritiladigan zakalat mablag‘lari mo‘ljallanayotgan bitim summasining 10 foizdan kam bo‘lmagan (avvalgi tahrirda 10 foizigacha) miqdorida kiritilishi, to‘lov muddati esa 15 ish kunidan kam bo‘lmasligi belgilandi.
Bundan tashqari, forvard shartnomasi bo‘yicha sotuvchi tomonidan tuzilgan shartnoma bo‘yicha mahsulotni yuklab berish majburiyati asossiz bajarilmaganda, shartnoma bo‘yicha kiritilgan avans summasidan tashqari har bir kechiktirilgan kun uchun shartnoma qiymatining 0,1 foizi miqdorida jarima penya to‘lanadi.
O‘z navbatida, sotuvchi tomonidan forvard shartnomasi bo‘yicha mahsulot bir oydan kam bo‘lmagan muddatda yetkazib berilishi belgilandi.
Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasining Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 18 martdagi 170-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Birja savdolarida yuqori likvidli va monopol turdagi mahsulotlarni sotish tartibi to‘g‘risidagi nizomi”ga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar asosida monopol va davlat ulushi mavjud tashkilotlar tomonidan manipulyatsiya harakatalari sodir etilgan taqdirda, ularga nisbatan tegishli choralarni ko‘rish bo‘yicha vakolatlari kengaytirildi.
Bunda:
birja ishtirokchilari tomonidan qasddan qilingan manipulyatsiya harakatlariga aniqlik kiritilib, endilikda yolg‘on ma’lumotlarni tarqatish, savdo ishtirokchilari imkoniyatini cheklaydigan lotlarni birja savdolariga chiqarish yoki shartnomaning alohida shartlarini ko‘rsatilishi, boshlang‘ich narxlarni belgilashda monopol yuqori narx qo‘llash kabi harakatlar taqiqlanadi;
birja savdolaridan chetlatilgan hajmlarda mahsulotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar bo‘yicha, shu jumladan, eksportga sotish holatlari aniqlanganda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar bo‘yicha sotilgan hajmni sotish narxi bilan birja savdolarining boshlang‘ich narxi, oldin birja savdolarida sotilmagan hollarda esa bir xil turdagi mahsulot bo‘yicha o‘rtacha hisoblangan birja kotirovkalari (narx) o‘rtasidagi tafovutga ko‘paytirish orqali hisoblangan mablag‘lar olib qo‘yiladi;
mahsulotlarni tegishli jadvallarda nazarda tutilgan muddatlar va hajmlarda qo‘yilmagan taqdirda sotuvchidan mahsulotni birja savdosiga qo‘yishning oxirgi sanasida shakllangan birja narxi bilan uning ishtirokidagi oldingi savdolar birja narxi o‘rtasidagi tafovut, sotuvchi tomonidan savdolarga qo‘yilmagan tovarning hajmiga ko‘paytirilgan mablag‘lar olib qo‘yiladi.
Qabul qilingan ushbu qaror birja savdolarida tovarlarni sotish jarayonlariga bozor tamoyillarining faol joriy qilinishi, yashirin iqtisodiyotning qisqarishi, ishlab chiqaruvchilarning mahsulotlariga haqiqiy narxlarning shakllanishi va soliq bazasining kengayishi, shuningdek, mahsulotlar narx-navolari keskin o‘sishidan himoyalanish, bozorda talab va taklif muvozanatini ta’minlash, birja savdo ishtirokchilarining shartnomaviy majburiyatlar bajarilishini yanada mustahkamlash hamda tadbirkorlik sub’ektlarining bo‘sh mablag‘laridan samarali foydalanishlari uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi
Boshqa yangiliklar:
- Afg‘onistonda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi tarmog‘i kengaymoqda
- UZEX haftalik dayjesti (24-30-noyabr)
- Hududlarda davlat xaridlari bo‘yicha tadbirkorlar uchun seminarlar o‘tkazildi
- Afg‘onistonda birjaning savdo maydonchasi ochildi
- UZEX haftalik dayjesti (17-23-noyabr)
- Elektron davlat xaridlari bo‘yicha yangi servislar joriy qilindi